‘In geval van een te grote onveiligheid voor kinderen zou ook eenhoofdig gezag tot mogelijkheden moeten behoren.’ Deze boodschap van Jeannette Schasfoort, die namens stichting Het Verdwenen Zelf sprak op het jaarcongres Initieme terreur, beroerde de 400 professionals in de zaal zichtbaar. In haar lezing gaf Jeannette de plenaire lezing ‘Intieme terreur; de gevolgen voor slachtoffers’. Daarin gaf ze een rake opsomming van gevaarlijke mythes die heersen rondom de problematiek van psychisch geweld.
Rechter en ervaringsdeskundige Nathalie van de Waterschoot onderstreepte tijdens een indringende en sterk onderbouwde lezing dat ons systeem niet is ingesteld op intieme terreur en coercive control. Daar is veel werk aan de winkel! Het Verdwenen Zelf vraagt hier consequent aandacht voor.
Systeemfouten ten aanzien van vechtscheidingen
Bij de aanpak van zogenoemde vechtscheidingen gaat het om twee systeemfouten in het familie- en jeugdrecht.
- De frame van ‘vechtscheiding’ waarin wordt gesteld dat beide ouders een gelijkwaardig aandeel hebben. Deugdelijk en breed feitenonderzoek op basis van gechikte methodes als de MASIC, ontbreekt vaak. Daardoor wordt niet duidelijk wat er daadwerkelijk aan de hand is; namelijk dat slechts één van beide ouders achter de schermen dwingende controle toepast. Daarnaast wordt er binnen het systeem niet gewerkt met de risicoprofielen die door onderzoeksbureau Verwey Jonker zijn vastgesteld en waarin coercive control in twee van de profielen expliciet terugkomt. Kortom; er bestaat geen bescherming in het systeem, de intieme terreur wordt juiste verder gefaciliteerd.
- Het herhaaldelijk, via lichte dwang, aandringen op mediation tussen beide ouders. Dit werkt niet als er dwingende controle speelt. Het uitgangspunt is dan dat het goed zou zijn voor de ontwikkeling van de kinderen om ook naar de mishandelende ouder te blijven gaan. Kinderen worden dus niet beschermd als het nodig is.
Effectieve bescherming van kinderen
Kathinka Lühneman, senior onderzoeker van Verwey Jonker instituut, borduurde hier in haar lezing ‘Effectieve bescherming van kinderen’ op voort. De vijf gezinsprofielen die zijn vastgesteld op basis van gedegen onderzoek geven een totaalbeeld van de verschillende vormen van huiselijk geweld. Binnen deze profielen wordt intieme terreur expliciet op de kaart gezet. Het is belangrijk dat professionals leren onderscheid te maken tussen geweld vanuit onmacht (situationeel) en geweld vanuit macht (en controle). In het geval van coercive control gaat het om een patroon dat zich langzaam en langdurig heeft opgebouwd (instrumenteel).
Dit onderscheid bepaalt in grote mate de het hulpaanbod. Zo is het af te raden ouders in geval van instrumenteel geweld samen rond de tafel uit te nodigen om tot afspraken te komen. Het is ook niet altijd aan de raden dat het kind per definitie beide ouders moet blijven zien. Het is een langzaam en langdurig proces van verandering in het systeem, maar we zijn op weg. We kunnen veel leren uit het buitenland. In Engeland bijvoorbeeld staat intieme terreur expliciet in de aandacht.
Waarom blijven slachtoffers destructieve relaties aangaan?
Tijdens de deelsessie die Jeannette in de middag samen met Gebi Rodenburg van het Verdwenen Zelf presenteerde werd ingegaan op de verschillende manier van manipuleren die plegers van dwingende controle inzetten. Een deelnemer vroeg zich af ‘Waarom sommige slachtoffers van psychisch en emotioneel geweld op latere leeftijd opnieuw een destructieve relatie aangaan’. De reden hiervoor is vaak dat onveiligheid vertrouwd is. Slachtoffers weten niet wat een gelijkwaardige en veilige, wederkerige relatie inhoudt. De lage eigenwaarde en negatieve overtuigingen die zijn ontstaan tijdens de onveilige jeugd zitten diep. Ook de gewenning van een hoge dosis adrenaline en cortisol in het lichaam door het langdurige vroegkinderlijk trauma zorgen ervoor dat de spanning, de kick en grilligheid (jaloezie en bezitterigheid) van de relatie met een onveilige ander verward wordt met liefde. Een rustige, betrouwbare relatie kan juist triggerend of te confronterend werken of als heel saai ervaren worden.
Onze deelsessie werd bijgewoond door professionals uit veel verschillende disciplines: reclassering, veilig thuis, politie, middelbare school, jeugdhulp, raad van kinderbescherming, maatschappelijk werk, Avans Hogeschool, GGZ enz.
Het is hoopvol om te merken dat dit thema steeds beter in het vizier is bij de juiste doelgroep. Ook kwam de term ‘Het Verdwenen Zelf’ een aantal keer voorbij als metafoor. De naam van onze stichting en de tragische uitwerking op slachtoffers die we daarmee willen oproepen blijkt steeds meer een begrip te worden. Daar zijn we blij mee! Stap voor stap gaan we de goede kant op. Als een grote kei in een vijver met grote golven die hopelijk gaan leiden tot nog meer scholing en deskundigheidsbevordering binnen hulpverlening en het juridische kader.
Dank Civil Care en in het bijzonder Sander van Arum voor de uitnodiging. Wij zijn dankbaar dat ook jullie ons een podium bieden om professionals bij te scholen op dit belangrijke thema.
Mooi verwoordt en heel duidelijk. Nu nog bij de professionals waar het om gaat in de nasleep van zgn vechtscheiding.
Hoe krijg je de instrumenten in juist deze doelgroep geïmplementeerd. Want zij blijven zeggen dat er twee schuld zijn en zien de coercive control niet en al helemaal niet wat het op termijn doet. Het feit dat iemand zo beschadigd is in dit mechanisme maakt dat je het vertrouwde blijft herhalen. En daarmee ahw de situatie weer opzoekt.