Zowel bij bepaalde beroepsgroepen als in de politiek komt dwingende controle meer op de agenda te staan, en dat is hard nodig. Onze inbreng als gespecialiseerde organisatie wordt steeds meer gevraagd. We zijn hier blij mee, omdat er nog zoveel onbekendheid is met het thema.
Afgelopen 7 oktober sprak ik bijvoorbeeld op het congres Huiselijk geweld in het Familierecht van de Vereniging Vrouw en Recht. Een heel belangrijk thema. Al jaren ontvangen wij vele getuigenissen waaruit blijkt dat huiselijk geweld nog te weinig gezien en erkend wordt binnen het familierecht en de jeugdzorg. Psychisch geweld in de vorm van dwingende controle kan niet alleen tijdens een relatie tot ernstige problemen leiden, maar helaas ook nog lang daarna, zoals vele slachtoffers bij ons hebben aangegeven.
Vrijwel dagelijks vertellen mensen ons over de vele uitputtende procedures die ze moeten ondergaan, het gebrek aan bescherming van henzelf en hun kinderen, de muur waarop ze stuiten als ze willen uitleggen wat hen overkomt of overkomen is. Eerst is er het trauma van een relatie vol psychisch en ander geweld, daarna, zo gaf ik aan, het trauma van onveilige trajecten en een kille rechtsgang waarin huiselijk geweld wordt gereduceerd tot een gezamenlijk relatieprobleem in plaats van een eenzijdig geweldsprobleem.
Falende rechtstaat
Sommige getuigenissen zijn hartverscheurend vertelde ik op het congres, waar met name advocaten aan deelnamen. Ouders bijvoorbeeld die ons vertellen dat een dergelijke procedure heeft geleid tot het verlies van het gezag van de kinderen. Dat is zeer ernstig. De huidige procedures faciliteren de pleger te vaak en geven hem of haar ongebreidelde toegang tot het slachtoffer en de kinderen.
Vaak is er een jarenlange strijd waarin een slachtoffer gezien wordt als onderdeel van het probleem in plaats van dat instanties zich bekommeren om de veiligheid en gezondheid van slachtoffers. Met alle gevolgen van dien. En deze getuigenissen staan niet op zich, lichtte ik toe. Het zijn geen individuele drama’s, het is een fundamenteel, structureel onrecht. Het gebeurt te vaak en is te ernstig om af te doen als incident. Onze huidige rechtstaat laat slachtoffers in de steek en dit gaat ons aan het hart.
Deel van het probleem
Naast de korte lezing van mijzelf waren er een paar andere interessante sprekers. Rechter Nathalie van Waterschoot, zelf slachtoffer van zowel huiselijk geweld als onveilige trajecten, deed een gepassioneerd betoog tot verandering tijdens de bijeenkomst. Voor dit soort zaken geldt: pas geen gezinsaanpak toe, geen gezamenlijke trajecten, zo gaf ze duidelijk aan. Doe onderzoek op basis van feiten en zorg voor veiligheid. Dat is wat wij ook al jaren aanbevelen.
Deze duidelijke boodschap werd niet door alle sprekers even duidelijk gedeeld. Een onderzoeker nam door wat er is aan cijfers. Mijn conclusie is dat er nog te weinig goed onderzoek naar gedaan is om het probleem werkelijk op de kaart te krijgen. Een familierechter gaf vervolgens aan de onmacht van veel ouders te voelen maar benadrukte dat zij pas op het eind van de keten zit en vaak maar weinig tijd heeft en te beperkt is qua mogelijkheden om het probleem te kunnen oplossen. Ook de Raad van de Kinderbescherming gaf aan slechts een deel van het probleem aan te kunnen pakken. Zij zijn er voor de kinderen maar kunnen weinig met de pleger, zo gaven ze bijvoorbeeld aan.
Pleidooi strafbaarstelling
Er zijn vaak veel instanties betrokken in dit soort zaken: Veilig Thuis, familierechtadvocaten, jeugdzorg, rechter, maatschappelijk werk, Raad van de Kinderbescherming, de (jeugd-)GGZ etc. Met elk hun eigen rol en taak. Dat is de reden waarom zaken vaak complex genoemd worden, ook tijdens deze bijeenkomst. Ik ben het daar niet helemaal mee eens en dat gaf ik ook duidelijk aan. Op een bepaalde manier is het nu juist niet complex: dwingende controle kent een duidelijke pleger en slachtoffer in tegenstelling tot veel andere zaken in het familierecht.
Dwingende controle kun je bovendien als professional leren herkennen, het patroon erachter is aan te tonen. Op basis daarvan kunnen andere besluiten genomen worden. Moeilijk misschien, maar zeker niet onmogelijk. En geen reden om in onmacht te blijven hangen of, zonder iets te doen, alles ‘complex’ noemen. Abstracte of juridische discussies kunnen zeker zinvol zijn, en nodig ook als er wetten verandert moeten worden, maar er is ook actie nodig, gezien de ernst en omvang van het probleem.
Verandering vergt dat instanties meer werk gaan maken van het herkennen van psychisch geweld en daarop hun werkwijze aanpassen zo gaf ik aan. Dat gebeurt nu nog te weinig. Eén van de manieren om dat wel voor elkaar te krijgen is door te kijken wat er in het buitenland gebeurt. In Engeland en tal van andere landen is psychisch geweld expliciet strafbaar gesteld, waardoor bijvoorbeeld veel meer professionals getraind zijn in het herkennen ervan. Ik hield een pleidooi om ook in Nederland tot strafbaarstelling te komen. Hier waren de meningen over verdeeld maar ik was in ieder geval blij ons standpunt uiteen te kunnen zetten.
Meer steun krijgen
Het is heel belangrijk dat dit congres voor de juridische beroepsgroep georganiseerd werd. Ook in de politiek komt dwingende controle gelukkig iets meer op de agenda te staan. Hierover hebben we contacten met instanties en ministeries. Zo kregen we laatst een uitnodiging om samen met twee huiselijk geweldorganisaties te kijken naar screeningsmethodes (hoe herkennen professionals het en hoe stellen ze het objectief vast) en beschermingsarrangementen (wat kunnen ze doen) om psychisch geweld tegen te gaan.
Ook gaan we binnenkort naar Den Haag voor een rondetafelgesprek met Tweede Kamerleden over de jeugdbescherming, waarvoor we ook zijn uitgenodigd. We schrijven hiervoor een korte notitie die openbaar wordt gemaakt, zodat duidelijk is wat ons standpunt is. We hadden al contacten met enkele Tweede Kamerleden, het is uiteraard goed als dat er meer worden. We hebben ook gesproken met de voorzitter van alle Veilig Thuis organisaties om het belang van een betere aanpak van dwingende controle te bespreken en de strafbaarstelling van psychisch geweld. Zij liet blijken dit te ondersteunen en we hopen ook daar meer steun voor onze standpunten te krijgen.
Projecten en onderzoek
We hebben projectleiders huiselijk geweld en kindermishandeling van enkele grote steden gesproken die initiatieven ontwikkelen om psychisch geweld meer aandacht te geven. Ze ontwikkelen nu projecten die hopelijk binnen enkele weken of maanden concreet worden. Hierover hebben we later waarschijnlijk meer nieuws. De voorzitter van de brancheorganisatie van jeugdzorgaanbieders, een nieuw contact, wil ons verbinden aan de beleidsbepalers ten aanzien van ‘vechtscheidingen’, zodat we ook daar onze standpunten naar voren kunnen brengen. Sommige van deze initiatieven kwamen overigens op ons pad via het ministerie van Volksgezondheid en de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten waarmee we ook in gesprek zijn.
Belangrijk om te noemen is het onderzoek dat nu loopt naar de mogelijkheid van expliciete strafbaarstelling van psychisch geweld. De Tweede Kamer riep de regering immers begin dit jaar via een motie unaniem op om hier onderzoek naar te laten doen. Twee hoogleraren leiden het onderzoek, ik spreek binnenkort één van hen. Ze hebben net een groepsinterview met ervaringsdeskundigen gedaan, waar wij twee betrokken ervaringsdeskundigen voor gevraagd hebben om aan deel te nemen. We zijn uiteraard heel benieuwd wat de uitkomsten gaan zijn van dat onderzoek en volgen het nauwgezet.
Alleen in de strijd
Het zijn nuttige contacten en stapjes in de goede richting. We vragen al jaren, onder andere in de media, aandacht voor de impact van dwingende controle. We zijn blij te merken dat dit langzaamaan effect heeft en onze expertise wordt ingezet door partijen die het onderwerp oppakken. Gebeurt er genoeg in Den Haag? Nee, zeker niet, bij lange na niet. We ontvangen geen subsidie en de aandacht vanuit de overheid voor het onderwerp is nog beperkt.
Wat hiervoor nodig zou zijn, bijvoorbeeld een lobbyclub in Den Haag voor slachtoffers van huiselijk geweld en psychisch geweld, is er niet. Slachtoffers staan nog steeds veelal alleen in hun strijd. Nog dagelijks krijgen wij schrijnende getuigenissen binnen van onkundige instanties of falend beleid. Al acht jaar geven wij een stem aan het onrecht binnen het familierecht en het is essentieel dat deze meer gehoord wordt. Iedere steun hiervoor kunnen we hard gebruiken. We houden jullie op de hoogte van onze activiteiten.
Beste Taco,
Wat doen jullie geweldig werk. En zo ontzettend nodig. Mijn advies zou zijn neem naar al die organisaties, rechterlijke macht en de tweede kamer ervaringsdeskundigen mee die al deze misstanden zelf hebben ondervonden. Want hun verhaal komt binnen waardoor professionals uit bovengenoemde gebieden de urgentie om het aan te pakken voelen.
Dank Alice, heel belangrijk inderdaad om getuigenissen te laten horen, dat doen we ook met regelmaat.
Beste Taco,
Fijn om te lezen dat jullie dit doen. Alleen, met enige regelmaat lijkt me niet voldoende. Want wanneer wel en wanneer niet? Het gaat tenslotte om het zichtbaar maken van een immens groot probleem. Ik zou pleiten voor structureel inzetten van mensen die deze dynamiek van binnenuit hebben meegemaakt. Je gaf zelf ook al aan dat op het congres een advocaat haar verhaal deed. Hoe sterk en krachtig dat overkomt. Dus niet met enige regelmaat maar structureel.
Beste Alice, het zou inderdaad veel meer moeten gebeuren en het zou goed zijn als verantwoordelijke organisaties en individuen dit gaan doen. Als kleine organisatie die dit werk ongesubsidieerd en naast ander veel ander werk oppakt, is wat we beschrijven wel ongeveer het maximum wat we kunnen. Vandaar ook dat het mooi zou zijn als we hierin financieel ondersteund zouden worden, dan zouden we meer kunnen doen.
Hoi Alice,
Ik begrijp je bericht niet helemaal, bedoel je dat het Verdwenen Zelf niet voldoende doet? Ik haal uit de blog van Tako (en dit signaal is al eerder gegeven) dat het een kleine organisatie is met te weinig mensen en middelen. Ik heb best moeite met jouw opmerking dat het niet voldoende is wat ze doen. Volgens mij doen ze wat ze kunnen en meer dan dat. Ook op social media kom ik soms reacties tegen in de zin van ‘waarom doen jullie niet ook dit of dat’. Daar heb ik best moeite mee. Waarom de verantwoordelijkheid zo bij hen leggen?
We zijn allen ervaringsdeskundigen en zouden ook kunnen waarderen wat deze paar mensen doen en we zouden zelf dingen kunnen gaan doen. Beter de krachten bundelen, dat zet meer zoden aan de dijk.
Lara
Beste Tako, dat begrijp ik. Jullie zijn als organisatie op veel gebieden actief. Ik weet niet of jullie een vaste kern hebben die met hun kennis en ervaring verandering en beweging kunnen brengen bij organisaties, rechterlijke macht en de politiek. Ik zie het als een missie om mijn stem te laten horen o.b.v. kennis en ervaring laat maar weten of ik iets kan betekenen voor jullie. Geheel vrijwillig.
Groeten Alice