Dit is een gastblog van Monique Meulemans, auteur van het boek ‘Emotioneel gevangen – over ouderverstoting’
Een van de kenmerken van een complexe scheiding is dat er sprake is van (ex-)partnergeweld. Soms fysiek, maar veelal is het emotionele of psychische mishandeling. Deze vorm van huiselijk geweld wordt vaak niet opgemerkt omdat het zich buiten het zicht van familie, de sociale omgeving en de hulpverlening afspeelt. In tegenstelling tot wat wordt gedacht stopt psychisch geweld na een scheiding dikwijls niet en kan het zelfs verergeren. Stichting het Verdwenen Zelf publiceert hier regelmatig over (zie ook https://professionals.verdwenenzelf.org/in-de-media/).
Als er kinderen in het spel zijn wordt de zogenaamde strijd tussen de ex-partners als oorzaak aangemerkt voor het feit dat het kind één ouder afwijst en daarmee geen contact meer wil. De hulpverlening kijkt niet verder en vraagt niet door waardoor de emotionele en psychische dreiging, de manipulatie en intimidatie, dat achter de schermen plaatsvindt, verborgen blijft. Adequate hulp voor de betrokkenen blijft daardoor uit.
Het vergt veel moed van slachtoffers om uit een onveilige relatie te stappen en het psychische geweld te trotseren dat daarna – vaak in verergerde vorm – over hen en de kinderen wordt uitgestort. Omdat dit ondermijnende gedrag richting de ex-partner, ook wel bekend als ‘dwingende controle’ of ‘coercive control’, voor de buitenwereld onzichtbaar en ongrijpbaar is, worden slachtoffers vaak niet geloofd. Ze raken niet alleen zichzelf, maar ook hun kinderen kwijt omdat de pleger, de ouder ‘in control’, naar buiten toe sociaal wenselijk gedrag vertoont en overkomt als stabiele, liefdevolle en beschermende ouder. Ouderverstoting is vaak het gevolg.
Coby leefde vijfentwintig jaar met huiselijk geweld en vermoedt dat haar ex-man een narcist is. Om tal van redenen durfde ze niet eerder bij hem weg te gaan. Toen ze dat uiteindelijk wel deed, startte hij een procedure tegen haar vanwege stalking om zo onder de alimentatie uit te komen. Hun ruim volwassen zoon wist hij zo ver te krijgen dat hij een valse getuigenis aflegde bij de rechtbank tegen zijn moeder. Daardoor heeft Coby haar zoon al zeven jaar niet meer gezien.
Professionals die betrokken zijn bij deze complexe zaken en echt het verschil willen maken hebben naast gespecialiseerde kennis van de problematiek, vooral een grote dosis moed nodig. Maar wat is ‘moed’ en waarom is het essentieel bij het duurzaam stoppen van (huiselijk) geweld? Deze vragen stonden centraal tijdens de inspirerende masterclass Persoonlijke en professionele moed bij de aanpak van geweld als onderdeel van de benefietactie van Kirsten Regtop voor slachtoffers van psychisch geweld waar Stichting het Verdwenen Zelf zich voor inzet.
Hameeda Lakho, Sietske Dijkstra en Kirsten Regtop deelden waardevolle inzichten over het belang van moed vanuit het perspectief van het slachtoffer (kind en volwassene, waaronder (ex-)partnergeweld), de pleger, de wetende getuige en de professional.
Helaas laat de praktijk zien dat het bij de (hulpverlenende) instanties en de rechterlijke macht regelmatig aan moed ontbreekt. In relatie tot ouderverstoting begint dat bij de moed om afstand te nemen van de wijdverbreide misvatting dat kindermishandeling en ex-partnergeweld bijna nooit voorkomen in complexe scheidingen. Uit onderzoek (De Ruiter et al, 2017) blijkt het tegenovergestelde. Maar als professionals denken dat deze vormen van huiselijk geweld zelden voorkomen en daarom geen reden zien om onderzoek te doen, worden er beslissingen genomen op basis van onjuiste aannames. Het risico is dan groot dat er onbedoeld schade wordt aangericht bij de betrokken kinderen en hun ouders.
De ouders van Marith gingen uit elkaar toen ze elf was. Iedere keer als Marith en haar broers terugkwamen van een weekend bij hun vader troffen ze hun moeder overstuur aan. Huilend vroeg ze dan waarom ze steeds weer naar ‘die man’ gingen. Want ‘die man’ was een alcoholist! ‘Die man’ had haar in de steek gelaten en zonder geld laten zitten, gilde ze iedere keer.
De moeder van Marith bleef ook herhalen dat haar vader de kinderen sloeg. Marith kon zich geen klap herinneren, maar tegen de Raad voor de Kinderbescherming vertelde ze dat hij haar sloeg.
In nog geen jaar tijd veranderde de vader van Marith van een leuke zorgzame vader, in een onbetrouwbare dronkenlap die zijn kinderen slaat. Niet in werkelijkheid, in Mariths hoofd. Ze was doodsbang voor hem geworden en zag haar vader tien jaar niet.
Vaders en moeders die na een scheiding het contact met hun kinderen (dreigen te) verliezen, beseffen lang niet altijd dat zij (en de kinderen) te maken hebben met psychische mishandeling. Tijdens de masterclass kwam ter sprake dat de handelingsruimte van slachtoffers meestal zo ernstig wordt beperkt, dat ze zomaar niet zelf uit dat web kunnen komen.
Wat zij nodig hebben zijn dappere professionals die werkelijk dienstbaar durven te zijn aan het gezin en niet alleen aan de eigen organisatorische processen en zichzelf. Professionals die de moed hebben uit hun comfortzone te stappen en durven af te wijken van de gebaande paden. Te doen wat écht nodig is, hoe moeilijk ook. Professionals die zelf moedig zijn, dragen dat over op de gezinnen waarmee ze werken!
‘Moed is de bereidheid alleen te durven staan in de menigte’ – Brené Brown
Gemakkelijk is het absoluut niet. Moed is het vermogen om over grenzen te gaan, maar ook om grenzen te stellen. Dat geldt niet alleen voor slachtoffers, maar ook voor betrokken professionals. Een valkuil is dat juist hulpverleners in situaties van huiselijk geweld gemakkelijk over hun eigen grenzen heengaan, met de beste bedoelingen om anderen te helpen. Dat vergt dan weer moed om het eigen gedrag onder de loep te nemen. Echte verandering is mogelijk als we zelf ook de moed hebben om te veranderen.
‘Moed werkt bevrijdend’ – Hameeda Lakho
Complexe scheidingen zitten dikwijls heel anders in elkaar dan op het eerste gezicht lijkt. Alleen door vroegtijdig te screenen op ex-partnergeweld worden scheve machtsverhoudingen en geweldspatronen inzichtelijk. Op basis daarvan moeten vervolgstappen worden bepaald die perspectief bieden aan alle betrokkenen. Ook ouderverstoting kan op deze manier in de kiem worden gesmoord. Ten slotte kan dit verschijnsel alleen tot volle ontwikkeling komen in een omgeving waar het (rechts)systeem emotionele en psychische mishandeling toestaat en één ouder ongestraft de ex-partner kan buitensluiten en zich eenzijdig de exclusieve zorg en controle over de kinderen kan toe-eigenen.
Het is de hoogste tijd dat dit achterhaalde systeem op de schop gaat en emotionele en psychische mishandeling strafbaar wordt gesteld. Maar ja, ook daar is moed voor nodig…
De ervaringen van Coby en Marith komen uit het boek ‘Emotioneel gevangen – over ouderverstoting’ van Monique Meulemans. Kijk voor bestelinformatie en een inkijkexemplaar op: www.moniquemeulemans.nl.
Jammer dat de reguliere hulpverlening vaak een tunnelvisie heeft en het niet begrijpt en altijd gelijk wil hebben. Er zouden meer traumatherapeuten moeten zijn die thuis zijn op dit gebied want je hoorde vaak dat er een verkeerde diagnose was gegeven. Men moet zeer zorgvuldig werken met veel ervaring en hebben ze dat niet dan zouden ze iemand met ervaring moeten raadplegen. Afzonderlijk van elkaar een diagnose gaven zonder goede communicatie over en weer. Er zouden meer brochures en folders moeten komen over dit onderwerp zodat iemand er zich in kan herkennen en stappen kan ondernemen. Te jonge en onvolwassen overambitieuze therapeuten of hebben verouderde inzichten. Een goede uitleg doet veel en heb ergens achter op een boek gelezen dat het een life saver kan zijn oftewel levensreddend. Er zouden ook wel standjes kunnen staan op braderieën en ook folders in de wachtkamer van de huisarts of publieke ruimte en juridisch loket en dergelijke politie bureau. Wist de politie maar meer over deze complexe vorm van mishandeling want je wordt zo onzichtbaar gemaakt en terwijl je roepende bent in de woestijn noemt de spirituele healer al dat je egocentrisch bent terwijl je bijna onzichtbaar bent en mag het nu eens om hun gaan?
ik heb te maken met ex partnergeweld. ik ben door v.t uut huis gehaald, ik heb niets meegekregen, en stond letterlijk met lege handen en mijn dochtertje. langzaam word ze aan zijn kant getrokken al hebben wij gelukkig de beste band die je kan wensen als moeder. ik heb echt begeleiding, advies en hulp nodig om het expartnergeweld te stoppen en me weer veilig td kunnen voelen. ik ben al dik op weg en help intussen andere moeders en mensen. mijn expartner stop niet en ik en op zoek naar een traumatherapeut die bekend is met narcisme, antisociale persoonlijkheidsproblematiek en psygopathie. wie kan helpen, wie wil helpen en wie wil mij expertise gebruiken om andere moeders of expartners weer op weg te helpen als coach. samen moeten we het doen, niemand kan dit alleen.