De film ‘Zij lijkt het probleem te zijn’ is inmiddels door veel professionals en ervaringsdeskundigen met instemming en herkenning bekeken. Ook de voor- en nabeschouwingen met experts en betrokkenen maakten indruk.
Sietske Dijkstra treedt in de film op als expert maar kon niet bij de première zijn. Tako Engelfriet, voorzitter van Stichting het Verdwenen Zelf had daarom een apart interview met haar dat nu op onze website te zien is.
Sietske: “Het is essentieel dat de film ‘Zij lijkt het probleem te zijn’ inzichtelijk maakt hoe het proces verloopt tussen een stel waarbij een grote machtsongelijkheid speelt. Nog niet iedere professional herkent of erkent immers dat deze vorm van geweld bestaat. De kernboodschap van de film is: soms is het niet wat het lijkt. Dan wordt op het toneel iets heel anders gespeeld dan wat er achter de coulissen, in hun eigen leven samen, daadwerkelijk plaatsvindt.”
Grote machtsongelijkheid
Sietske Dijkstra is psycholoog, onderzoeker en docent op het gebied van relationele veiligheid. Ze gebruikt de film al in haar opleidingen. Sietske: “Professionals geven aan door de film de problematiek nu beter te herkennen.” De film vindt daarnaast bij ervaringsdeskundigen veel weerklank. “Slachtoffers ervaren een hart onder de riem: ‘Nu kan ik eindelijk laten zien wat er aan de hand is (geweest), ik kreeg het maar niet gecommuniceerd.’”
Sietske onderzoekt intiem geweld al jaren en publiceert hier regelmatig over. De titel van de film is goed gekozen volgens haar. Het drukt uit hoe de omgeving vaak tegen slachtoffers aankijkt. Behalve vrouwen kunnen ook mannen slachtoffer zijn. Een minderjarige zoon bijvoorbeeld herkende in de film, en de uitleg ervan, het gedrag van zijn moeder.
De vraag is echter ook wat er met de hoofdpersoon in de film, Karin, gebeurt als ze concreet weg wil gaan bij haar partner. Sietske: “Eén op de vijf scheidingen is een complexe scheiding. Bij deze scheidingen werkt het gewone arsenaal aan interventies niet. Het is heel belangrijk dat professionals hier meer inzicht in krijgen. Ze gaan nog te vaak uit van een tweezijdig geweldspatroon en een gelijkwaardige machtsverhouding. Terwijl bij veel van deze scheidingen er juist een grote machtsongelijkheid te zien is.”
Onderbuikgevoel
“Dit zie je in deze film ook heel duidelijk. De kans is zeer groot dat Karin, als zij het doorzet om weg te gaan, ook in een dergelijke complexe scheiding terecht komt en het psychische geweld enkel toeneemt. Hij zal zeer waarschijnlijk proberen haar bij anderen in diskrediet te brengen, haar als een slechte moeder afschilderen, hun dochter bewerken, kortom alles inzetten om haar verder te ondermijnen.” Met alle gevolgen van dien voor Karin en haar dochter.
“Als een professional een dergelijke case behandelt en een bepaald onderbuikgevoel krijgt, dan is het heel belangrijk dat hij of zij een collega consulteert. Zodat die collega een ander licht op de zaak kan werpen. Als we de dynamiek eenmaal herkennen, kunnen we voorkomen dat destructieve mensen het hele speelveld blijven opeisen. We worden als professionals zo gemakkelijk op het verkeerde been gezet, en dat is zonde.”
Bekijk hier het hele interview met Sietske Dijkstra. Het interview komt als vierde opname aan bod, na de film zelf en de voor- en nabeschouwingen.
In de film is het overduidelijk, maar wat als je ex-partner veel subtieler is? En jou met blikken of door compleet negeren tot de verstoten ouder heeft gemaakt? De machtige ouder die bijvoorbeeld zegt: zou je dat wel aan je moeder vertellen? De machtige ouder die alleen maar hoeft te kijken? De machtige ouder die door eigen trauma er de gehele opvoeding niet was en zeer succesvol de kinderen vanaf jonge leeftijd inprent dat het bij mij heel slecht was, met 1 blik? De machtige ouder die problemen in stand houdt en vergroot ? Die zelfs de brieven leest die ik volgens de geweldloze verzet methode aan mijn dochter schreef? Die zelfs de machtige ouder blijft terwijl mijn dochter in zijn huis misbruikt is door de buurjongen op jonge leeftijd ondanks mijn waarschuwingen, maar nu haar held is? Waarbij je ziet dat je dochter haar identiteit volledig opgeeft? Haar zekerheid een valse zekerheid is geworden? Waarbij ze 50 procent van zichzelf steeds moet wegcijferen en dat goed voelt? Het gaat me nog niet eens om mijn pijn, maar om de ontwikkeling van mijn mooie dochter die niet meer beide kanten in zich mag hebben en liefhebben. Ik ben volwassen en kan het dragen, zij staat aan het begin van haar volwassen leven en kan het niet dragen. Hoe draag ik haar van een afstand?
Beste Sylvia, wat heftig en ernstig wat je beschrijft. Het kan inderdaad bijna geheel verborgen zijn en blijven deze vorm van mishandeling en dat is precies de reden waarom we hiervoor zoveel aandacht vragen. Het is echt hard nodig. Als je hierbij zelf hulp kan gebruiken, dan kan ik je de boeken van Iris aanraden, misschien onze workshops of een verwijzing naar een van onze psychologen en therapeuten, zij weten waar ze het over hebben en kunnen mensen ondersteunen in het verwerken en het omgaan met herstellen.
Bedankt voor je reactie, maar ik ben okay, ik ben gezinstherapeut en probeer hierin zoveel mogelijk aan de zijkant van het speelveld te staan zodat ik de wedstrijd niet meer ingetrokken wordt en af en toe flink huilen bij vrienden en familie helpt om het vol te houden.
Fijn Sylvia, goed om te horen.
Een mooie blog en zeer boeiend interview met Sietske Dijkstra. Ik ben zelf psycholoog en ken ook een ‘voor’ en een ‘na’. In de periode dat ik deze problematiek nog niet herkende werd ook ik soms op het verkeerde been gezet. Het spreekt mij zeer aan dat jullie dit benoemen, zowel Sander van Arum in de nabespreking van de film, als nu Sietske Dijkstra. Omdat het belangrijk is te erkennen dat wij als professionals blinde vlekken kunnen hebben. Blinde vlekken verdwijnen als het licht van bewustwording er op valt. En niet in de verwijtende sfeer, maar in de erkenning. Als ik terugkijk naar sommige cliënten dan moet ik echt even slikken, omdat ik niet de juiste interventies heb toegepast. Maar ik heb geleerd en nu zie ik het hele plaatje wel, en kan mensen de juiste hulp bieden.
Beste Esther,
Zeer juist van de blinde vlekken bij professionals en ook een tijd lang bij betrokkenen zelf. We moeten leren om in incidenten een srructuur en patronen te zien.
Esther,
Hoe kun je een gz-psychologe overtuigen dat zij een hele grote blinde vlek heeft en daardoor al twee jaar meewerkt aan het psychisch misbruik van een dochter en haar moeder. De moeder is haar eigen cliënte maar de vader is bij ieder gesprek met de psychologe aanwezig en windt de psychologe om zijn vinger. De dochter is verstoten door haar familie en de moeder is slachtoffer van coercive control en hevige gaslighting. De moeder is 81 en in drie jaar tijd in een wrak veranderd. Ze loopt instabiel, ze is zwaar verward, ze hyperventileert chronisch, ze is zwaar getraumatiseerd en ze is emotioneel niet meer bereikbaar. Een moeder en dochter die zielsveel van elkaar houden mogen elkaar al bijna twee jaar niet zien. De dochter kampt nu met CPTTS en gaat al een jaar naar een traumatherapeut verbonden aan het Verdwenen Zelf. De psychologe legt de schuld van de moeders verslechterde gezondheid bij de dochter. De vader heeft de moeder namelijk zo erg gehersenspoeld dat ze zelf ook gelooft dat haar dochter haar van alles heeft aangedaan. Ze is doodsbang voor haar dochter maar ze kan ook niet zonder haar. De dochter heeft nooit iemand iets misdaan. Ze heeft haar familie alleen maar liefde gegeven. Bovendien is ze goudeerlijk. Juist deze twee eigenschappen hebben haar de zondebok gemaakt in de familie. Hoe kan een gz-psychologe dit niet zien? Ze heeft zoveel signalen ontvangen.
Wat een super goede manier om te vertellen hoe het gaat. Nu is het wel zo dat niet alle slachtoffers erop gewezen kunnen worden door professionals omdat ze niet altijd bij professionals terecht komen. Ik heb het allemaal zelf moeten uitzoeken. Pas nadat ik wat overeenkomsten in iemand zijn verhaal op een forum las vielen de puzzelstukjes bij elkaar. Ik heb zelf alles geregeld om uiteindelijk met mijn kinderen te kunnen vluchten. Maar daarna! Dan begint het pas echt. De kinderen waren niet veilig bij mijn ex dus ik wilde ze niet naar hem sturen. Nou zo werkt dat niet in Nederland. Ik heb 8 jaar moeten strijden om mijn kinderen veilig te houden. Maar ondertussen doordat de rechter steeds weer omgang wilde opstarten zijn ze alsnog enorm beschadigd. Gelukkig is de strijd nu klaar doordat ik heb kunnen aantonen hoe schadelijk mijn ex voor mijn kinderen was. Maar ik ben mij terdege bewust dat ik een van de weinigen in Nederland ben die dit lukt. Gewoon omdat het rechtssysteem niet berekent is op deze manier van geweld. En tot nu toe ten alle tijden toch naar de moeder als dwarsligger kijken.
Dank Ashley, en wat fijn dat je er zelf achter bent gekomen. Het is een helaas bekend gegeven dat psychische (en andere vormen van) mishandeling vaak ernstiger worden na de scheiding. Vandaar dit interview en de voor- en nabeschouwingen op de film, waarin diverse experts precies daarvoor waarschuwen.
Wat ben ik blij met deze documentaire; wat mij betreft een ‘missing link’ in veel (opleidingen tot) hulpverlening. Psycho-educatie voor professionals en cliënten hierover is hard nodig, want er vallen veel mensen en kinderen buiten de boot. Het geraffineerde, verborgen aspect van manipulatie maakt het tot een hele kunst om het te herkennen en uit de dynamiek te blijven, ook voor hulpverleners (dit was voor mij een weg om te herkennen waar ik zelf manipuleerbaar ben). Ik merk bij bepaalde hulpverleningsorganisaties een vasthouden aan het idee dat er twee gelijke aandelen zijn bij (ex-)partners in complexe probleemsituaties rondom relaties/ opvoeding/ echtscheiding/ ouderverstoting. Deze film laat helder zien waarom dat niet opgaat bij destructieve relaties/ intiem geweld en tevens waarom mediation in deze gevallen niet werkt en parallelle trajecten noodzakelijk zijn.
Waardevol is ook het benoemen van het belang van beeldvorming over de context/ het systeem bij individuele hulpvragen. Ik herken hoe hulpverleners deel kunnen worden van de dynamiek, worden ingepalmd, aan zichzelf gaan twijfelen, maar ook angst kunnen hebben om degene die manipuleert en grenzen overschrijdt aan te spreken en grenzen te geven. Vaak hoor ik cliënten dan ook zeggen ‘en nu gebeurt exact hetzelfde, want mijn ex weet alle hulpverleners te laten geloven dat ik degene ben die niet meewerkt, emotioneel labiel is of in de strijd gaat. En wederom sta ik alleen en onze kinderen in de kou en moet ik ook nog opboksen tegen de macht van hulpverleners (organisaties, rechters). Wanneer een hulpverlener hem (haar) doorziet en aanspreekt zal hij deze eruit werken, zwartmaken of aanklagen’.
Wat ik enorm sterk vind is hoe eerlijk en transparant er wordt gesproken over de blinde vlekken van hulpverleners, één van de essentiële kwaliteiten van een professional m.i. Dit maakt de kennis toegankelijk, door zonder veroordeling ons bewustzijn over dit thema te vergroten. De gespeelde stukken geven een helder en voelbaar beeld van wat er gebeurt en welke patronen er spelen. Goed te herkennen voor hulpverleners, maar naar ik heb vernomen ook zeer herkenbaar voor betrokkenen. Ik vind het steunend om cliënten en collega’s te kunnen verwijzen naar deze documentaire.
Dank Monika, wat je beschrijft is ook wat we met de film beoogden, niet vanuit veroordeling maar vanuit verbinding kijken naar wat te vaak nog misgaat.
Met de meest recente ontwikkelingen (zie de webinar over ouderverstoting van 04-02-2021) vrees ik dat het alleen maar ergere gevolgen gaat hebben voor kinderen en (ex)partners die te maken hebben met intieme terreur. Er gaat nog minder oog komen voor alle partijen in complexe scheidingen vrees ik. Hoe kun je hulpverleners attent maken op blinde vlekken, zonder zelf weggezet te worden als “ouder die de strijd (welke??) in stand houdt”?
Goed punt Ellen. De frame van ’twee vechtende ouders’ blijft helaas wijdverbreid. Wij doen wat we kunnen om het achterliggende emotionele en psychische huiselijke geweld aan de orde te brengen.