Van concept tot film – ‘Zij lijkt het probleem te zijn’

Vanmiddag was het zover, de première van de educatieve film waar ik bijna een jaar aan heb meegewerkt. Wat ben ik trots op mijn collega’s Tako Engelfriet, die de première presenteerde en op psycholoog/trainer Richèlle Hodiamont, die zowel in de film zelf als tijdens de première als deskundige optrad. En psycholoog Gebi Rodenburg, die achter de schermen met mij samenwerkte in de laatste weken en hieronder ook aan het woord komt.

Voor wie de film nog niet heeft kunnen bekijken, deze staat hier:
https://professionals.verdwenenzelf.org/documentaire/

We hopen de première inclusief de interviews met experts en betrokkenen begin komende week op dezelfde webpagina te kunnen plaatsen.

Deze educatieve film is voor professionals bedoeld, maar blijkt ook voor veel cliënten een bron van herkenning te vormen. Het doel van de film is het leren herkennen van intieme terreur (psychisch en emotioneel partnergeweld) door professionals. Speelfilmscenes met acteurs worden afgewisseld met reflecties van experts. Naast Richèlle Hodiamont delen experts Sietske Dijkstra, Sander van Arum en Charlotte van Besouw hun wezenlijke inzichten.

Graag vertel ik iets meer over het proces dat tot deze film leidde. Ik kan wel zeggen dat ik hier mijn hart en ziel in heb gestoken. Ongeveer een jaar geleden nam documentairemaakster Sanne te Pas van Canto Libre Films contact met ons op vanwege een documentaire waarvoor zij de opdracht had gekregen van gemeente Amsterdam. Onze expertise werd ingeroepen. Zij had reeds met veel ervaringsdeskundigen gesproken maar het bleek moeilijk om een geschikte vorm voor de film te vinden. Ik kreeg de vraag om een script te schrijven voor speelfilmscenes, omdat het uit veiligheidsoverwegingen niet mogelijk was om ervaringsdeskundigen in beeld te brengen. Dat is op zich al heel schrijnend.

In het script bundelde ik mijn kennis verkregen door jarenlang research (o.a. voor mijn twee boeken) en talloze getuigenissen van slachtoffers. De opdrachtgever was enthousiast over het script en we wilden gaan starten met de realisatie. Maar toen kwam corona er tussendoor, met erg strenge regels voor de filmwereld. Sanne vroeg mij een ander script te schrijven, eenvoudiger van opzet. En dit tweede script resulteerde in de film die nu te zien is.

Het was een intensief project. Bij het maken van een film komt heel veel kijken, het is een totaal ander medium dan boeken en artikelen. Het was een uitdaging om tijdens de speelfilmscenes de dynamiek goed over te brengen. Zinnen bedenken die veel professionals zeggen, zoals bijvoorbeeld de titel van de film die uit het script komt. Ik ben intensief betrokken geweest bij de verfilming van de scenes en het montageproces van al het materiaal. De montage was millimeterwerk, want je wil de kritische professionalkijker niet ‘verliezen’, maar juist bereiken. En het moet ook weer niet teveel zijn, want het is complexe problematiek en alleen daarop kan de kijker al afhaken.

We hebben het er bij netwerkbijeenkomsten regelmatig over hoe we ervoor kunnen zorgen dat professionals ‘aan’ gaan op het onderwerp. En daar kan deze documentaire een belangrijke bijdrage aan leveren. Het is niet voor niets dat nergens in de film de term ‘narcisme’ of ‘narcist’ valt. Ook vind ik het belangrijk om te melden (en in de film zelf wordt het ook drie keer benoemd), dat ook mannen het slachtoffer worden van deze vorm van huiselijk geweld.

Het is een intensief project geweest en we zijn er trots op hoe we hebben bijgedragen aan het resultaat. Dit is voor zover wij weten de eerste film binnen Nederland die laat zien hoe emotionele en psychische mishandeling eruit ziet, wat het effect is op het slachtoffer en vooral, wat er vervolgens (vaak) in de hulpverlening gebeurt. En we lichten een tipje van de sluier hoe professionals het tij kunnen keren. Kortom, een mooi en belangrijk project! Aan het eind van deze blog geven we nog wat reacties van kijkers. Eerst deelt Gebi haar ervaringen: hoe zij zich kan identificeren met de onwetende professional en wat voor wereld van verschil je kan maken als je het gehele plaatje ziet. En hoe mooi ze het vond om met haar inzichten bij te kunnen dragen aan dit project.

Gebi Rodenburg, psycholoog:

Ik vond het bijzonder om aan dit project bij te kunnen dragen. Er kwam echt e.e.a. bij elkaar. Ik weet nog goed hoe de boeken van Iris een aantal jaar geleden mijn ogen openden. Als ervaringsdeskundig hulpverlener had ik talloze cliënten in mijn praktijk, vergelijkbaar aan Karin uit de film. En ondanks mijn ‘gedegen’ opleiding en vervolgopleidingen en jarenlange ervaring met cliënten zag ik het niet. Niet alleen gaven de woorden uit de boeken van Iris betekenis aan mijn eigen ervaringen, maar vooral ook aan die van talloze cliënten. Het grote en complete plaatje openbaarde zich. Maar woorden hebben ook beperkingen. Daarom ben ik heel blij dat deze film er nu is. De film ‘zet aan’, geeft inzicht en de professional kan zich hier verder in verdiepen via bijvoorbeeld de boeken en trainingen van het Verdwenen Zelf.

Met de film is zichtbaar gemaakt wat aan de buitenkant onzichtbaar is. Dat is zo helpend voor professionals die niet kunnen duiden wat er niet pluis is, maar wel voelen dat er iets niet pluis is.

Door de boeken van Iris (er was toen nog geen film) vielen de schellen van mijn ogen. “Dit is wat er onderliggend werkelijk met hen aan de hand is. Dit is waar het werkelijk over gaat”. Dus ik ben gaan werken met die kennis en materie uit de boeken van Iris. Opvallend was dat deze verborgen dynamiek speelde bij de meeste cliënten in mijn praktijk (op het gebied van partnerrelaties, maar ook vroegkinderlijk in de ouder-kindrelatie). Ik ging hen daarover vertellen. En ik weet nog goed hoe de een na de de ander stilviel. Terwijl daarvoor, leek het wel of wat ik ook teruggaf of duidde of vroeg, het niet echt binnenkwam. Ook bij hen viel iets echt op z’n plek! Er vond een innerlijke verschuiving plaats. Er kwam zo’n verdieping in het proces en een erkenning en een herkenning. Het ophouden met te moeten veranderen omdat er iets mis zou zijn met hen. Deze cliënten vertoonden allemaal symptomen van ernstig trauma en door te snappen waar ze in verstrikt zaten of zitten als een prooi van een gevaarlijke spin in een web, ingesponnen, konden ze er weer uitkomen. En werden ze gaandeweg werkelijk bevrijd. En ontschuldigd. Alleen al dit snappen, die kennis was van vitaal belang voor hen om op weg te gaan naar werkelijke heling. Ik herinner me een cliënt, die zei: “Toen jij me ging vertellen over deze kennis kon ik pas echt mijn trauma’s gaan verwerken!”
Ik vind het prachtig dat we dit proces nu verbeeld zien in deze film. Met de film hopen we een aanzet te geven tot het eerder herkennen van deze verborgen destructieve dynamiek. We zijn blij dat de documentairemaakster ons een jaar geleden betrok bij dit project omdat dit een boodschap is die nauw luistert. Dit kun je niet ‘oppervlakkig’ brengen. Ik vind het daarom razendknap hoe Iris in het script de boodschap opbouwt, waarbij de verschillende deskundigen zaken nog verder verdiepen. Ik vond het bijzonder om samen met Iris mee te kunnen kijken naar het script en de puntjes op de i te zetten. Ik hoop als psycholoog dat zoveel mogelijk hulpverleners en andere betrokken professionals deze film gaan bekijken.

Reacties van kijkers:

“Wat hebben jullie dit onvoorstelbaar sterk neergezet. De film, het verhaal, de boodschap en de onmiskenbaar nodige deskundigheid. Ik ga iedereen aanraden deze documentaire en hopelijk met de voor- en na interviews te kijken!” – Anita, sociaal raadsvrouw

“Wat is dit goed in beeld gebracht. Dat ook zonder fysiek geweld, deze machtsdynamiek erg slopend en gevaarlijk is voor het welzijn voor het ‘slachtoffer'” – Sharon, ervaringsdeskundige.

“Ik heb zojuist de film gekeken en ik vond hem goed! Ik hoop zó dat deze documentaire door gaat dringen in hulpverleningsland en dat men over de eigen schaduw durft heen te stappen. Dat men leert dat niet alles is wat het lijkt, dat men verder wil kijken dan wat men kent en/of geleerd heeft.
Bedankt voor jullie werk.” – Em, ervaringsdeskundige en ex-hulpverlener

“Wat een enorm goed gedegen resultaat van alle inspanningen. Ik ga de documentaire sturen naar de huisartsen waar ik heb gewerkt. Wat mij betreft wordt de film overal waar het kan onder de aandacht gebracht.” – Hanneke, therapeut

“Ik heb net jullie film en het première programma bekeken. Ik ben jullie hier dankbaar voor. Er viel nog meer op z’n plek. Dit is zo ontzettend herkenbaar!”  – Renee, ervaringsdeskundige

“Wow wat een heldere documentaire hebben jullie weten te produceren, proficiat – heel knap! Als slachtoffer en als sociaal professional (jeugd/wijkteam) zie ik veel mogelijkheden om dit in mijn netwerk onder de aandacht te brengen. Ik vond de interviews zeer kernachtig en informatief en wil graag de film en première aanbevelen aan mijn collega’s en vrienden.” – Helen, professional

22 gedachten aan “Van concept tot film – ‘Zij lijkt het probleem te zijn’”

  1. Gefeliciteerd!! Heel erg goed! Wat een knap geschreven script, deze vorm van mishandeling wordt zo hopelijk bekend en herkenbaar onder de professionals in Nederland. Complimenten voor jullie inzet en bijdrage.

  2. Wat een proces en wat een geweldig resultaat, gefeliciteerd! Jullie volharding en toewijding aan deze documentaire raakt me Gebi en Iris. Bijzonder om een blik achter de schermen te krijgen door deze blog. Jullie ondernemen werkelijk actie om iets te dóen aan psychische en emotionele mishandeling bij het Verdwenen Zelf. Diepe buiging. Ik weet zeker dat de impact van de documentaire weer heel groot is bij mensen, net zoals van de boeken van Iris.
    Warme groet, Jelle- psycholoog en ervaringsdeskundige

  3. Ik ben erg blij met deze documentaire en de talkshow erom heen. Zo belangrijk voor alle collega’s die werken met gezinnen, systemen, van opvoedpoli’s, GGZ collega’s bij de verslavingszorg etc. Emotionele en psychische mishandeling, intieme terreur, dwingende controle, dit zijn geen bekende fenomenen, ook al denken veel hulpverleners helaas wel dat ze weten waar ze over praten. Ik spreek uit ervaring als slachtoffer én professional. Heel prettig dat ik steeds kan verwijzen naar jullie site voor professionals, zodat nieuwsgierige, dappere, openstaande hulpverleners van deze ‘dirty business’ kennis kunnen nemen. En erg belangrijk dat er ook nog even aandacht is voor mannen die het slachtoffer zijn van vrouwen en niet te vergeten de vrouwen en mannen in de gay-community.

    Veel dank Iris, Gebi en anderen van het Verdwenen Zelf. Wat een inzet. Chapeau.
    Robert, psycholoog

    1. Robert, dank voor je woorden en mooi inderdaad dat je benoemt dat het in elke relatievorm kan voorkomen. Als Verdwenen Zelf maken we hierin ook geen onderscheid, we zien allerlei soorten mensen voorbijkomen in allerlei relaties of omstandigheden.

    2. Ik heb dit ook meegemaakt. Nooit geslagen of zo maar wel gaslighting, gelukkig wist ik precies van mezelf wat wel en niet waar is dus daar ben ik nooit ingetrapt. Die man op dat filmpje doet dat ook met te zeggen dat ze naar de dokter moet. Dan hebben we nog de silent treatment waar ik wel een rotgevoel aan heb overgehouden. Het is dat mijn vriend me gelukkig gedumpt heeft anders had hij me kapot gemaakt.

      1. Goed dat je de silent treatment maar ook gaslighting specifiek benoemt Fee, hier besteden we als VZ ook veel aandacht aan (op onze site, in de boeken van Iris etc.) Het doorgronden van gaslighting zou ook standaard in voorlichting richting slachtoffers moeten zitten en in de opleiding van professionals die met huiselijk geweld te maken kunnen hebben.

  4. Dankjewel Iris, Tako, Gebi, Richèlle, Sietske en alle anderen die een bijdrage aan deze film hebben geleverd. Met deze film hebben jullie ervoor gezorgd dat iedereen kan zien hoe psychische en emotionele mishandeling in zijn werk kan gaan en dat slachtoffers zelf vaak niets door hebben. Daarom is het zo belangrijk dat professionals dit herkennen en adequaat handelen.
    Beste Iris en Tako, ik heb diep respect voor jullie tomeloze inzet om deze vorm van mishandeling breed onder de aandacht te brengen. Dankjewel.

    1. Ook namens Iris: dank voor de mooie woorden Jacoba! Het is precies die dynamiek die je omschrijft, het zelf niet doorhebben en de professional die het niet ziet, wat we inzichtelijk wilden maken. En dat daardoor de pleger zijn gang kan gaan.

  5. Erg belangrijk en mooi uitgevoerd. Ik kan het voor- en nagesprek niet vinden. ik hoop dat dat wel is opgenomen. Vond dit erg waardevol!

    1. Dank Roxane. De voor- en nagesprekken waren inderdaad ook waardevol vonden wij, met weer nieuwe inzichten en gezichtspunten. Ze komen binnenkort op de site te staan, op dezelfde pagina als de documentaire.

      1. Ik zou graag weten wanneer de voor- en nabespreking er ook opstaan, dit vond ik namelijk een duidelijk beeld geven van de problematiek die nu speelt. Ik heb gehuild bij de herkenning van de film, en die was nog de milde vorm van wat ik en onze kinderen hebben ervaren. We zijn nu 2,5 jaar verder na mijn besluit om te scheiden. Ik hoop dat jullie ook dat stuk een keer willen uitlichten, want toen werd pas duidelijk hoe mijn ex, hun vader, werkelijk is. Zijn gedrag werd extremer, maar dit wordt niet door de jeugdhulp erkend of herkent. “Beide ouders strijden, kinderen klem”… Neeeeee!!! Kinderen worden beschadigd, uitgescholden, gekleineerd, gemanipuleerd en naar de jeugdhulp wordt het verdraaid; “Het zijn pubers, zij frustreren mij, ze lokken het zelf uit, ze liegen”. 2,5 jaar lang falende hulpverlening, sociaal team (4), KIES, mediation, crisisteam, ICR, RvdK. Normaal communiceren met mijn ex is niet mogelijk. Daar kwam de voorlaatste ICR achter, maar die vertrok weer, de nieuwe begon opnieuw. De kinderen wonen nu 8 en 6 maanden volledig bij mij, hun eigen keuze. Toch is er vandaag OTS opgelegd… omdat onze zoon (15) hoopt dat zijn vader kan veranderen… Ik raap de scherven wel weer op…

        1. Heel heftig Anoniem, het zijn precies deze getuigenissen, zoals die van jou nu, die we al 7 jaar lang horen. Teveel ouders, teveel kinderen overkomt dit nog. We hebben er vaker over geschreven en andere projecten en activiteiten voor verricht, maar als je het dan op film zet… dan raakt het. Toen ik de eerste ruwe versie zag, schoot ik ook vol. Een heel natuurlijke reactie op het zien van zoveel onrecht, de herkenning, de herkenbare emoties. We gaan zeker binnenkort de voor- en nabespreking erop zetten en jullie daarvan op de hoogte brengen. Het leed dat ‘Karin’, de hoofdrolspeelster zal overkomen als ze gaat scheiden is besproken in de interviews, maar het is zeker een twee documentaire waard. Of het leed als je ‘kind van’ bent bijvoorbeeld, als je het op werk overkomt etc., genoeg te doen. We kunnen uiteraard niet beloven dat we dat gaan doen, meer documentaires maken, want dat kost veel tijd, geld en energie. Maar we hebben het idee wel in ons achterhoofd.

  6. Ik wil mijn bewondering uitspreken voor Iris, die met haar kennis en kunde in staat is geweest om precies dat te raken waar het in deze dynamiek om gaat. Hoe zij de juiste professionals heeft weten in te schakelen om daar waar de toelichting op wat je ziet, er ook echt toe doet. Dit alles leidt er toe dat professionals die geen kennis hebben van deze vorm van mishandeling, dit ook kunnen gaan zien. Nu kom ik te vaak tegen dat slachtoffers tegen muren van onbegrip aanlopen en precies zoals in de film wordt aangegeven nogmaals slachtoffer worden van het onbegrip van hulpverleners. Dat is voor hen een onmogelijke opdracht, helemaal als er kinderen in het spel zijn. Deze film en deze link zal ik zoveel mogelijk doorsturen naar alle hulpverleners en slachtoffer die ik in mijn praktijk en mijn werk tegenkom. Hoe meer mensen deze dynamiek herkennen en de slachtoffers erkennen des te beter zij geholpen kunnen worden en bevrijd kunnen worden uit het web van de dader.

    1. Dank Jes, en wat goed dat je het met collega’s gaat delen. De dynamiek is het meer dan waard om goed op de kaart te zetten.

    2. Klopt zeker, bewondering voor Iris
      En kracht van opzetten
      Hoop dat ook
      Web van slachtoffers,
      Ongelofelijke, bizarre strijd
      Zoveel minder wordt
      Kortere wegen, sneller herstel
      Sneller worden gehoord in de wegen
      Van geweld, psychische,
      Zijn om lijdende, onnodige wegen.

  7. Zo mooi zo krachtig. Bewondering voor Iris en collega’s. Mijn zoektocht kwam uit 2014, ik bestelde Iris’ boek. De herkenning, steeds weer kom ik terug daarop. Alle verhalen, van begin tot eind, jong tot oud. Zo herkenbaar, alle muren van onbegrip. Dank iedereen van het Verdwenen Zelf, alle kracht, zoveel kracht, hier uit gehaald en herkenning. Dank iedereen. Ik huil en lees, zie vooral de film. Lopend, vallend, van alle vallen en doorgaan, is moed nodig. Dank iedereen en zeker Iris, dat ik ooit dit tegenkwam in m’n zoek tocht. Bedankt voor alles, de kennis en alle kracht die jullie openbaren in alle duisternissen van geweld.

    Lieve groet en dat er vele gehoord mogen worden, eerder en sneller, in alle vormen van geweld, van klein tot groot, jong tot oud. Verloren tranen aan het ongehoorde. Lieve groet aan iedereen.

    Yvonne

    1. Dank Yvonne, het is voor ons ook belangrijk dat slachtoffers zich herkennen in de film, naast dat professionals er wat van kunnen opsteken. Fijn dat je zoveel aan de boeken van Iris hebt gehad! Het diepgravende onderzoek dat aan haar boeken ten grondslag ligt, de kennis die er in verspreid wordt en de zorgvuldige opbouw en onderbouwing ervan vormen ons fundament, die Iris ook heeft gebruikt bij het bedenken en schrijven van het script en de opzet/inhoud van de film.

    2. Dankjewel Yvonne voor je hartelijke reactie. Fijn dat je steun hebt ondervonden/ondervindt aan het Verdwenen Zelf. Daar doen we het voor.
      Heel veel sterkte met je proces,
      Iris

  8. Adembenemend. Al een aantal keren bekeken, met de voor- en nabeschouwing erbij. Precies, maar dan ook precies de vinger op de hele zere plek. Heel goed gemaakt, zeer duidelijk en wat een helder commentaar in de voor- en nabeschouwing. Een wijs mens telt voor twee…

    1. Fijn om te horen dat voor jouw gevoel de film precies ‘de vinger op de zere plek’ heeft gelegd Sandra! We hopen echt dat deze film zowel ervaringsdeskundigen als professionals aanspreekt.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *