Het grensoverschrijdend gedrag van verschillende medewerkers van The Voice houdt velen al dagen bezig. ‘Grensoverschrijdend’ is nog een milde term, zo blijkt uit de schokkende getuigenissen van enkele vrouwen en meisjes in het programma ‘Boos’. En die seksuele misstanden stonden natuurlijk niet op zich maar waren ingebed in een sfeer van dwingende controle, oftewel coercive control: een eenzijdig patroon van macht en controle binnen een afhankelijkheidsrelatie.
Voor het seksuele geweld plaatsvond was het slachtoffer al op een bepaalde manier gebonden. Ze werd afhankelijk gemaakt (‘Ik kan jou helpen een ster te worden!’) en vervolgens werden haar grenzen overschreden. Het patroon van dwingende controle verloopt altijd hetzelfde en dit speelde ook bij the Voice. De meeste slachtoffers haalden het niet in hun hoofd om het te melden binnen het programma of zelfs aangifte te doen bij de politie.
Toen enkele slachtoffers vorig jaar Tim Hoffman en de redactie van ‘Boos’ benaderden bleek dit het topje van de ijsberg. Na een oproep van de redactie meldden zich bijna 40 slachtoffers. Het misbruik vond op veel grotere schaal plaats dan gedacht en de getuigenissen bleken indringender en ernstiger.
Wat echter ook schokkend was, was de reactie van John de Mol gisteren in de uitzending van Boos, de hoogste baas van de Voice tot 2020. Hij had het programma net gezien en vertelde dat hij ‘in de war’ was. In de war? Waarom niet boos, geschokt, in alle staten? Vervolgens was John een tijd aan het woord en wat opvallend was, was dat in zijn betoog steeds weer het zoeklicht op de slachtoffers werd gezet. ‘Waarom hebben slachtoffers zich niet eerder gemeld? Waarom heeft zich maar één slachtoffer gemeld?’ Enzovoorts. Geen werkelijke empathie voor de slachtoffers, zich niet kunnen verplaatsen in hun standpunt, geen begrip, integendeel zelfs.
Als kijker had je de onwerkelijke ervaring of hij net daarvoor misschien een andere uitzending had gezien. Had hij niet gehoord dat er maar liefst 19 meldingen van slachtoffers waren over de bandleider, 15 anderen over de regisseur, twee ernstige zaken, waarover ook aangifte is gedaan, rond coach Ali B. en talloze aantijgingen over coach Marco Borsato, waaronder van jonge meisjes? Er moet nog uitgebreid onderzoek plaatsvinden, maar als er maar een kwart ‘waar’ zou zijn van dit alles (en waarschijnlijk is er nog een veel hoger percentage waar), dan zou dit een zeer ernstige zaak zijn. Vertrouwen dat is beschaamd. Macht die is misbruikt. Verschillende vormen van manipulaties, door alle vier de plegers ingezet om slachtoffers klem te zetten.
Nauwelijks een woord over dit alles, al was hij wel heel duidelijk over de (enige) klacht over de bandleider die is binnengekomen en die John heel serieus heeft opgepakt. ‘Maar na die waarschuwing is er nooit meer iets gebeurd’. Werkelijk?
Zijn alle getuigenissen misschien niet doorgedrongen? John de Mol lijkt zijn straatje te willen schoonvegen. Zijn eigen hachje te redden. Waar medewerkers die op de wantoestanden reageerden vertelden over een verrotte werksfeer waar men elkaar de handen boven het hoofd hield, zien we dit nu ook gebeuren. John de Mol kan zich niet voorstellen dat bijvoorbeeld Marco Borsato echt aan kinderen heeft gezeten.
Tim probeerde in het gesprek verschillende malen het zoeklicht te plaatsen waar het hoorde: op de plegers. John de Mol stond dit niet toe. Zijn hele betoog is doorspekt met een ‘aan ons bij The Voice kan het niet gelegen hebben’. Het was allemaal zo goed geregeld en georganiseerd (‘we hebben de loketten om te melden, tja, als niemand dat doet…’) Nee, natuurlijk had de bandleider geen machtspositie (ook al betreft het zijn zwager, die ook nog eens de partner was van de bekendste tv-vrouw van Nederland). Nee, hij heeft verder nooit iets gehoord of gezien en de sfeer in de studio was geweldig. Precies.
Het kan natuurlijk dat John de Mol nooit meer iets gehoord of gezien heeft, maar waarom neemt hij dan niet de verantwoordelijkheid nu hij de misstanden die kennelijk buiten zijn blikveld optraden voorgeschoteld krijgt? Interviewer Tim bleef bewonderenswaardig kalm en stelde hem een duidelijke vraag: ‘wat zou je tegen de slachtoffers willen zeggen’? Naast een nietszeggend mea culpa zei John letterlijk ‘ik hoop dat ze geleerd hebben dat ze eerder aan de bel moeten trekken’.
Met moeite heb je je als kijker door dit interview heen geworsteld om als klap op de vuurpijl nog mee te moeten krijgen dat John de Mol verbaasd is dat vrouwen in zijn algemeenheid niet aan de bel trekken bij seksueel geweld. ‘Het is een breder probleem hoor, en ik zou ook niet weten waarom het zo is’.
Nou John, om wat jij, misschien onbedoeld, hebt laten zien. Dat als slachtoffers met hun verhaal komen, ze toch weer verantwoordelijk worden gemaakt. Nu met een ‘ze hadden aan de bel moeten trekken’. Iedereen begrijpt waarom ze dat dus niet eerder hebben gedaan.
Victim blaming kent vele vormen, treft ook mannen en is nog steeds een groot probleem. Gelukkig wordt alles in het slot van de documentaire weer in het juiste perspectief gezet. Met de heldere woorden van Willy van Berloo, expert seksueel geweld bij Rutgers: “Nogmaals: de verantwoordelijkheid ligt altijd bij degene die over de grens gaat, en niet bij degene die het overkomt. Is dat duidelijk genoeg?” Zo is het.
In de media wordt gelukkig ook verontwaardigd gereageerd op het optreden van John de Mol. ‘Dit is schadelijk voor slachtoffers’, kopte het Parool vandaag. Ook op social media zijn er vele reacties. Sommige vatten de reactie van John op als onschuldig onbegrip, alsof hij de positie van de slachtoffers niet helemaal kan begrijpen. Terwijl de oplettende kijker ziet dat er een strategisch verhaal is neergezet. John de Mol is één van de rijkste en machtigste mensen in medialand en laat zich bijstaan door advocaten en vermoedelijk ook imago-adviseurs. Al kan je je dit laatste afvragen, omdat zijn optreden gisteren zijn imago heeft beschadigd. De strategie heeft niet zo goed uitgepakt.
Wat mij en andere kijkers het meest bijbleef aan het optreden van John de Mol is de manier waarop hij, met nauwelijks verholen irritatie, slachtoffers bleef ‘oproepen’ om zich te melden. Door “Zeg het!!” tegen ze te blaffen op een toon waarmee je je ongehoorzame hond terug het hok in stopt.
Ook als hij van niets wist, was de enige goede reactie van hem was geweest: “Ik was de baas, ik ben verantwoordelijk, ik heb gefaald.” Maar nee, het is de ‘schuld’ van terecht bange niet meldende slachtoffers die door machtige mensen geïntimideerd worden.
We hebben dus rond The Voice verschillende misstanden voorbij zien komen: niet alleen het seksueel geweld dat plaatsvond binnen een sfeer van dwingende controle, maar ook nog eens het bagatelliseren ervan door betrokkenen en ook door de hoogste (ex)baas van het programma. Dit alles zal de eigenlijke slachtoffers en de mensen die soortgelijke ervaringen hebben opgedaan en zich nu zullen melden inderdaad beschadigen en dit is zeer kwalijk.
Slachtoffers van psychisch, fysiek of seksueel geweld, of het nu op het werk plaatsvindt of in gezinnen en relaties: we herkennen deze patronen helaas maar al te goed. Niet alleen het geweld zelf is heftig, de secundaire traumatisering is net zo ernstig. Het ongeloof, het gebrek aan erkenning door mensen die beter zouden moeten weten, het ontbreken van gerichte actie tegen plegers en machtige mensen die met ogenschijnlijk aardige woorden alle verantwoordelijkheid naast zich neerleggen.
Het is kwalijk en het is hoog tijd dat hier meer verontwaardiging over komt in onze samenleving. Zodat het niet meer geaccepteerd wordt als er grenzen worden overschreden en er breed misbruik wordt gemaakt van macht. Zodat in gezinnen, talentenjachten, organisaties, waar dan ook, mensen worden beschermd. Pas dan wordt het veiliger en zullen slachtoffers direct van zich laten horen. Alleen dan komen we vanuit de duisternis naar het licht. Strafbaarstelling van coercive control is hierbij essentieel, daar blijven wij voor pleiten.
We hebben nog een lange weg te gaan in Nederland, maar de verontwaardiging die er nu is rond de misstanden bij The Voice en de reacties van betrokkenen kunnen bijdragen aan een normstelling die hard nodig is: wij accepteren geen enkele vorm van geweld. En de slachtoffers moeten worden bijgestaan, in plaats van bekritiseerd.
Slachtoffers moeten worden bijgestaan in plaats van bekritiseerd. We zien dit ook in het familierecht wanneer een ouder in de rechtbank moet strijden om zijn kind(eren) te kunnen blijven zien bij een ‘complexe’ scheidingen, die vaak helemaal niet zo complex is als je er beter naar kijkt. Want er is meestal maar één ouder die de boel saboteert en zand in de ogen van hulpverlener en rechters strooit. Deze coercive ouder speelt het slachtoffer, terwijl de andere (vaak al verstoten) ouder het nakijken heeft en ouderverstoting op de loer ligt. Als vader die zijn kind al 6 jaar mist, weet ik als geen ander hoe hij door zijn moeder wordt opgestookt, psychisch mishandeld door hem voor te liegen, groteske leugens over zijn vader te vertellen. Doel: hem van zijn vader afhouden, hij mag de andere kant van het verhaal immers niet kennen. Het resultaat hiervan is te zien aan het einde van de documentaire ‘Verstoten Vaders’. Ouderverstoting maakt meer kapot dan je lief is. En het gebeurt nog steeds elke dag in Nederland… legaal!
Secundaire traumatisering: Het is steeds een herhaaldelijk psychische klap en ik ervaar hierdoor ook steeds ergere hersenmist en concentratiegebrek/geheugenproblemen. Ik heb juist het gevoel dat de secundaire traumatiseringen mij genekt heeft in de hersens, steeds verder achteruit.