Ervaringen van slachtoffers gedeeld in de Tweede Kamer

Woensdagmiddag nam Tako Engelfriet deel aan een Rondetafelgesprek met Tweede Kamerleden over de jeugdbescherming. We waren hiervoor uitgenodigd als stichting en dat is een teken dat we als gespecialiseerde organisatie serieus worden genomen. Je kunt hier de opname terugkijken en hier onze notitie voor de Tweede Kamer teruglezen.

We hebben een bijdrage geleverd aan een debat over hoe instanties omgaan met de veiligheid van kinderen en jongeren en in het verlengde hiervan, met ‘vechtscheidingen’. En dit is belangrijk. Tako heeft met andere sprekers een stem gegeven aan de duizenden ervaringen van slachtoffers in het huidige systeem. Er was veel belangstelling vanuit de Tweede Kamer; bijna alle fracties waren vertegenwoordigd. Dat is veel voor een dergelijke bijeenkomst. Er namen ongeveer 30 mensen deel aan de middag (inclusief de mensen die waren uitgenodigd).

Het verdwenen Zelf bestaat meer dan acht jaar en biedt diensten aan slachtoffers van psychisch en emotioneel geweld om te kunnen herstellen. Maar wat wij vanaf het begin constateren is dat slachtoffers (vrouwen en mannen) die zich los proberen te maken uit een destructieve partnerrelatie in verplichte trajecten worden gehertraumatiseerd en niet of nauwelijks aan herstel toekomen. Vaak gaat psychisch geweld na een destructieve relatie door, zonder dat instanties effectief ingrijpen. Duizenden mensen die gedwongen worden tot gezamenlijk trajecten en jarenlang durende procedures. Dat is ernstig en zou tot actie moeten leiden van de overheid.

Dat dit gesprek plaatsvond is dus essentieel. Het doel van dit gesprek (georganiseerd door de Tweede Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid), was vaststellen hoe de Jeugdbescherming er in de toekomst uit moet zien. Hiervoor waren een aantal sprekers uitgenodigd, waaronder deskundigen, vertegenwoordigers van instanties en twee ouders die aan den lijve het huidige systeem hebben ondervonden.

Getuigenissen
Nathalie van Waterschoot is zowel ervaringsdeskundige en rechter en vertelde vanuit beide perspectieven wat er zo ernstig misgaat in het systeem. Tako vertelde de Kamerleden welke getuigenissen wij al jaren binnenkrijgen en onderstreepte dat het niet om ernstige ‘incidenten’ gaat, maar om tienduizenden ouders die vermalen worden in het systeem. De misstanden in deze sector hertraumatiseren ouders en zetten hen vast in een onveilige situatie. Terwijl, benadrukte Nathalie, de rechtstaat gericht moet zijn op het beschermen van kwetsbare kinderen en ouders.

Ook vader Vincent, die deelnam op persoonlijke titel (uit veiligheidsoverwegingen gebruikte hij niet zijn volledige naam en was ook niet in beeld), gaf helder aan hoe ernstig het probleem is. Hoezeer het gaat om een structureel probleem. “Als je niet van incidenten wil leren, worden ze een patroon. En dan wordt het patroon een werkwijze.”

In het gesprek werd ook ingegaan op de aanpassingen die er gedaan zullen worden vanuit de ‘Toekomstvisie’. Het probleem is dat voorgenomen aanpassingen vooral organisatorische aanpassingen zijn in de structuur. Terwijl de allerbelangrijkste aanpassing die nodig is, is dat de inhoud in al deze zaken wordt meegenomen. Als er enkel wordt gekeken naar protocollen, organisatiestructuren en procedures, verandert er weinig. Het is de inhoud waarop het mis gaat, sterker nog, de inhoud wordt in deze zaken niet of nauwelijks meegenomen.

Zoals Tako duidelijk stelde: zolang het leidende narratief is dat vechtscheidingen gaan over twee onwillige ouders die beter met elkaar moeten gaan communiceren, weten slachtoffers van eenzijdig partnergeweld zich onbeschermd. Zoals wij ook al jaren in de media aangeven: het is een groot probleem dat er bij vechtscheidingen altijd wordt gesproken over ‘De ouders’, alsof het een tweezijdig probleem betreft.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bij 40-60% van deze scheidingen sprake is van (eenzijdig) huiselijk geweld. Voor deze gevallen is de term vechtscheiding dus niet op zijn plaats. Zolang het heersende kader blijft dat het altijd gaat over twee strijdende ouders, zullen slachtoffers van ex-partner geweld gedwongen worden tot gezamenlijke trajecten als Ouderschap Blijft en mediation, met alle gevolgen van dien. Dit gaat ons zeer aan het hart.

Daadwerkelijke bescherming
Nathalie van Waterschoot beschreef de structurele gebreken in de al jaren bestaande aanpak: ernstig gebrek aan waarheidsvinding, gebrek aan samenwerking tussen instanties, etc. In de media zijn hier steeds meer voorbeelden van te zien. Niet alleen is er veel immateriële schade, ook wordt nog eens veel geld verspild aan een aanpak die voor ongeveer de helft van de ‘vechtscheidingen’ averechts werkt en oplossingen dus juist blokkeert.

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk. Het is opvallend dat vaak wordt gesteld dat het allemaal zo complex is. Hierover gaven zowel Tako als Nathalie van Waterschoot een duidelijk signaal: ja, het is complex, maar er is wel iets aan te doen. Het belangrijkste is dat er aan feitenonderzoek wordt gedaan en gezamenlijke trajecten gestopt worden als er sprake is van eenzijdig geweld.

Door de Kamerleden werden enkele vragen aan haar gesteld over wat er juridisch gezien kan verbeteren. Zij legde duidelijk uit hoe in andere landen er effectief beleid is op de problematiek, dat ook werkt. Waarbij deskundigen de situatie in kaart brengen en door het hele proces heen aan waarheidsvinding wordt gedaan, op basis waarvan de aanpak wordt vastgesteld. Waardoor betrokken slachtoffers (de gezonde ouder en de kinderen) daadwerkelijk bescherming krijgen in plaats van aan nog meer gevaar worden blootgesteld.

Andere koers
Vanuit het Verdwenen Zelf proberen wij, net als andere partijen, zowel in de media als de politiek het omvangrijke probleem in beeld te brengen en ook suggesties te doen voor de oplossing. Wij krijgen wel eens reacties dat dit toch geen zin heeft, dat er toch niets gaat veranderen (of dat we het anders zouden moeten doen). We begrijpen de onmacht van getraumatiseerde slachtoffers als geen ander, maar zien de noodzaak van de bewustwording die nodig is en proberen bij te dragen aan een oplossing. Dit kost veel energie en ook wij voelen ons soms moedeloos. Veranderingen vanuit de politiek gaan langzaam, maar elke stap is er een. En we zijn blij dat we woensdagmiddag een bijdrage konden leveren aan dit gesprek, een stem konden geven, samen met de andere sprekers, aan de duizenden slachtoffers op dit gebied.

Na het rondetafelgesprek heeft Tako nog kort met een paar Kamerleden gesproken, waaronder Pieter Omtzigt, Lisa Westerveld, René Peters en Peter Kwint. Het was een belangrijke middag en we hopen dat onze input bijdraagt aan een andere koers die de politiek op dit vlak gaat varen.