Dwingende controle, zeker wanneer het slachtoffer hier al vanaf jongs af aan mee te maken heeft gehad, laat diepe sporen sporen na. Belangrijk is om de juiste diagnose te stellen en daar de begeleiding op af te stemmen. In onze trainingen voor professionals gaan we uitgebreid in op de signalering en de do’s en dont’s.
In de begeleiding van slachtoffers zijn er, zeker als er complex trauma speelt, een aantal aandachtspunten te benoemen waarop gefocust mag worden:
Veiligheid
Cliënten van dwingende controle hebben chronisch in een onveilige context moeten overleven, vaak zonder enige vorm van steun. De pleger heeft hen soms onmenselijk behandeld. Veiligheid en medemenselijkheid zijn in de begeleiding daarom essentieel. Cognitieve gedragstherapie of protocollair gedreven therapie werken vaak niet bij deze groep cliënten. In plaats van dat er een veilige band tussen behandelaar en cliënt ontstaat, leidt een dergelijke benadering mogelijk tot afstand en onveiligheid. Zeker wanneer hechtingsproblematiek een rol speelt is het belangrijk dat veiligheid, empathie, professionele betrokkenheid en nabijheid centraal staan. Erken de gevoelens van de cliënt en bagatelliseer niet. Versta ‘heftige’ symptomen, gedachten en emoties: dit zijn vaak directe getuigenissen van wat de cliënt heeft meegemaakt.
Een veilig anker zijn is zeker belangrijk in de eerste fase van herstel. De cliënt heeft vaak letterlijk niemand die begrijpt waar hij of zij in zit. Vrienden of familie snappen het vaak nog niet of kiezen partij, en niet zelden tégen de cliënt. Vaak is de behandelaar de enige waar ze op kunnen terugvallen. Als deze veilige relatie gelegd is, is het van belang met de cliënt een klein sociaal netwerk te ontwikkelen. Hij of zij kan dan op meerdere personen terugvallen.
Autonomie
Bij de meeste cliënten is het ‘zelf’ verloren geraakt of nauwelijks ontwikkeld en hierdoor hebben zij weinig autonomie in hun leven. De cliënt begeleiden op het pad naar meer autonomie, is de voornaamste leidraad in de behandeling. Ter ondersteuning van de cliënt is er een verdiepingsworkshop ontwikkeld die specifiek ingaat op zelfvertrouwen en autonomie.
Het gaat goed met mij. Ik heb een leuk gezin met een fijne partner, vrienden en een leuke baan. Ik heb het contact met familieleden opnieuw op kunnen bouwen en bestendigen, ondanks alle eerdere pogingen van verwijdering in het verleden en alle jaren van gemis. Tijd krijg je niet terug, contacten en verbinding wel. Én veiligheid heb ik in mezelf leren vinden, met vallen en opstaan én met hulp als dat nodig was.
ERVARINGSDESKUNDIGE DENI
Lichaam & geest
De effecten van (complex) trauma zetten zich letterlijk ook vast in het lichaam van de cliënt. Lichaamsgerichte therapie of activiteiten zijn belangrijk tijdens de behandeling of aanvullend hierop. Er zijn verschillende lichaamsgerichte therapieën zoals haptonomie, somatic experiencing en ondersteunende activiteiten zoals mindfulness, meditatie en yoga.
Dissociatie
Veel cliënten van dwingende controle (vooral na een destructieve jeugd) dissociëren als zij getriggerd raken en zijn hierdoor niet meer aanwezig maar zitten vast in de oude onveiligheid. Dissociatie herkennen en weten hoe jij je hier als professional mee om moet gaan is essentieel. Dit bevordert namelijk de veiligheid binnen de therapie. Het helpt cliënten om zelf te herkennen wanneer zij dissociëren en technieken te kennen om zichzelf te kunnen reguleren. Ook werkt het ontmoeten van andere lotgenoten op dit gebied helend, omdat veel cliënten juist door hun symptomen nog verder ontregeld raken. De verdiepingsdag ‘Opgegroeid bij een narcistische ouder; omgaan met dissociatie’ heeft al veel deelnemers ondersteund in hun proces.
Acute onveiligheid en angst
Sommige cliënten bevinden zich op het moment van behandelen in acuut onveilige situaties: zij hebben bijvoorbeeld te maken met stalking of ernstig fysiek geweld. Acute angst en concreet gevaar kunnen iemand verlammen. De therapie richt zich dan in eerste instantie op het bieden van ondersteuning aan de cliënt, zodat de cliënt zich staande kan houden in zijn of haar leefsituatie. Meteen daarna of daarbij dient samen met de cliënt onderzocht te worden hoe deze de controle op de leefsituatie kan vergroten.
Gezamenlijke hulptrajecten
Uit onderzoek en uit talloze getuigenissen van slachtoffers en zorgverleners blijkt dat gezamenlijke trajecten (met de dader erbij) weinig kans van slagen hebben. Mediation, bemiddeling, gezamenlijk zorgaanbod, groeps-, relatie- en gezinstherapie zijn geen aanraders. Op zijn best is het tijdverspilling. maar meestal zijn dit juist platforms voor de dader om door te gaan met dwingende controle. Het werkt hertraumatiserend voor het slachtoffer.
Dader of slachtoffer
Sommige cliënten zijn dwingend of lijken vast te blijven zitten in boosheid. Boos zijn op de dader, die de veroorzaker is van veel leed is op zich gezond. Wanneer het slachtoffer hierin blijft hangen lijken ze soms ‘dadergedrag’ te vertonen. Dit is onmacht die toe te schrijven is aan de gevolgen van misbruik. Soms lijken er echter wel trekken van bijvoorbeeld narcisme of psychopathie te zijn. Het is belangrijk om hierin onderscheid te maken. Daar waar de boosheid terecht is en zelfs nodig en helend is, is het belangrijk om hier ruimte aan te geven. Daar waar het gedrag dermate destructief is dat het de veiligheid van de therapie bedreigt, is verder onderzoek op zijn plaats.
Strategisch communiceren
Het is belangrijk slachtoffers te leren hoe ze niet meer in de dynamiek van de dader worden meegetrokken. Communicatie speelt daar een belangrijke rol in. Wat kan de cliënt beter niet doen en wat wel? In de verdiepingsworkshop ‘Strategisch communiceren met de narcist’ krijgen cliënten belangrijke tools mee, we staan hier echter ook bij stil in de training voor Professionals.
Ondersteuning slachtoffers
De herkenning en erkenning voor dat waar het slachtoffer mee te maken heeft gehad is vaak een essentieel onderdeel van het herstelproces. Ook psycho-educatie is ontzettend helpend. We adviseren cliënten dan ook zich te verdiepen in dit thema door de boeken van Iris Koops te lezen of een workshop te volgen. Er worden verschillende verdiepingsworkshops aangeboden waarin thema’s als ‘Bescherm en versterk je kind’ of ‘Trauma en HSP’ aan bod komen. Kijk hier voor het complete aanbod. Daarnaast hebben we een netwerk aan therapeuten die gespecialiseerd zijn in de begeleiding van slachtoffers van dwingende controle.
Copyright © 2024-2025 Iris Koops. Alle rechten voorbehouden