De dynamiek waar het slachtoffer in wordt getrokken is complex en in combinatie met de omgeving komen er nog een aantal dimensies bij. Dwingende controle maakt slachtoffers angstig, boos, onzeker en verward. Doordat het om verborgen en ‘stiekem’ geweld gaat kunnen zij vaak niet duiden wat er aan de hand is, maar hopen ergens wel op hulp. Door hun symptomen worden slachtoffers echter meestal als ‘overgevoelig’ en labiel gezien door de omgeving. De plegers ogen, zeker in relatie tot het slachtoffer, juist normaal.
Plegers zijn uitstekend in staat om gedurende gesprekken met anderen (bijvoorbeeld medewerkers van instanties) redelijk en welwillend over te komen. Dit werkt emotioneel nog verder in op het slachtoffer: die wil juist laten zien wat er gebeurt, of gebeurd is. Professionals reageren vaak als redder in nood en willen een gezamenlijke oplossing. Er is echter geen gezamenlijk draagvlak, al zal de pleger dit wel voorwenden. De pleger wisselt vervolgens vaak van rol en het slachtoffer wordt nog onzekerder, feller of emotioneler.
Deze cyclus van niet-functionerende communicatie en effectieve misleiding kan aan de hand van de dramadriehoek verklaard worden. Het slachtoffer dat terecht ‘klaagt’ naar aanleiding van een verborgen, destructieve gebeurtenis wordt door onwetende omstanders in de dramadriehoek geplaatst in de positie van aanklager/dader. De daadwerkelijke dader wordt als het slachtoffer gezien, iemand die gered moet worden. Een rol die de nietsvermoedende professional vaak op zich neemt. Het daadwerkelijke slachtoffer raakt alleen maar verder van huis. De dader weet ook nog eens, via bedekte manipulatie en verwarring, de afspraken telkens te torpederen of te wijzigen. Hierop is weer een gesprek nodig. Dit ontaardt echter weer in dezelfde uitkomst en gevolgen. De destructieve dynamiek binnen deze driehoek loopt alleen nog maar verder vast. In het tweede boek van Iris Koops wordt deze dynamiek verder behandeld.
Victim blaming
Het is heel verleidelijk om de kant van de dader te kiezen. Het enige wat de dader vraagt is dat de omstander niets doet. Hij doet een beroep op het universele verlangen om geen kwaad te zien, te horen of te spreken. Het slachtoffer daarentegen vraagt de omstander om de last van de pijn te delen. Het slachtoffer eist actie, betrokkenheid en herinneren.
JUDITH L. HERMANS, TRAUMAEXPERT
Doordat dwingende controle vaak niet herkend wordt concluderen zowel de omgeving als betrokken professionals vaak dat het slachtoffer zelf de problemen (heeft) veroorzaakt. Victim blaming m.b.t. deze vorm van mishandeling komt veel voor. Hij of zij moet naar zichzelf kijken, de ander direct vergeven of het eigen aandeel in de relatie inzien dat tot de problemen zou leiden. Alle bronnen die suggereren dat het slachtoffer door haar eigen optreden de mishandeling kan verminderen of stoppen, stellen het slachtoffer verantwoordelijk. Ons standpunt is: de verantwoordelijkheid van de mishandeling ligt bij de pleger.
Waarom ging je niet gewoon weg?
Wanneer een slachtoffer getuigt over de mishandeling waarmee ze te maken heeft of had, dan volgt vaak een beschuldiging ‘waarom ze niet gewoon is weggegaan’. Een gebrek aan kennis over dwingende controle is de oorzaak van veel victim blaming. Dwingende controle zet je vast in een gevangenis met onzichtbare tralies. De pleger is er juist op uit om het iemand onmogelijk te maken te vertrekken, opdat hij of zij verzekerd is van (structurele) narcistische voorraad. Sommige slachtoffers die weten te vertrekken betalen een hoge prijs voor hun vrijheid en verliezen hun hele netwerk.
Iedereen uit onze kennissenkring moest weten hoe ik haar zo verlaten en vernederd had. Zij was altijd zo goed en zorgzaam voor me geweest! En ja, vanzelfsprekend wist zij al die mensen zo te manipuleren dat zij geloofd werd en als het slachtoffer werd gezien. Heel goede vrienden lieten mij als een baksteen vallen. Zij vroegen zich kennelijk niet af wat er nou werkelijk aan de hand is als je na bijna 40 jaar uit een huwelijk stapt. Het bekende verhaal van ‘achter de voordeur’; niemand die jouw verhaal gelooft. ‘Waarom ben je er niet eerder uitgestapt’ en ‘waar twee kijven…..’ Heel triest allemaal, juist omdat je je zo ongekend en onmachtig, zo eenzaam en verlaten voelt.
ERVARINGSDESKUNDIGE MARTIN uit blog ‘Achter de voordeur’
Normale communicatie werkt niet
Slachtoffers krijgen vaak te horen dat ze zelf iets aan hun situatie moeten doen. Ze worden geacht harder te zijn, sterker te reageren, hun eigen grenzen beter te bewaken en te werken aan hun communicatievaardigheden. Bij een gelijkwaardige relatie leef je je in in de ander, bekijk je je eigen aandeel, praat je problemen uit en kun je omgaan met feedback. Kortom, je reflecteert op je eigen gedrag. Dat kan dit type pleger echter niet. Investeren in deze relatie is dan ook doorgaans zinloos. Je grenzen aangeven en sterk optreden lokt bovendien vaak juist een felle reactie uit en kan schadelijk of zelfs gevaarlijk zijn.
Slachtoffers worden vaak min of meer gedwongen om met de dader in een gezamenlijk mediation- of zorgtraject te zitten, waarmee de cyclus van dwingende controle wordt voortgezet. Zodra de professional de kamer verlaat hervat de dader de emotionele en psychische mishandeling, blijkt uit vele getuigenissen. Indien slachtoffers zichzelf en hun kinderen effectief willen beschermen tegen verder misbruik, krijgen ze echter snel het verwijt van slecht ouderschap omdat ze de ex-partner weghouden van zichzelf en de kinderen. Ze kunnen beschuldigd worden van ouderverstoting, van ‘onverwerkte gevoelens’, van ‘onbereidwilligheid’ om mee te werken aan gezamenlijk en voor hen hertraumatiserend zorgaanbod of zelfs van het valselijk beschuldigen van de ex-partner als ze actief hun zorgen uiten over de ander richting professionals.
Aangezien het familierecht civielrecht is en geen strafrecht en dus gericht is op de toekomst en gezamenlijkheid tussen ouders, is de kans groot dat het achterliggende huiselijk geweld niet geadresseerd zal worden door hulpverleners, mediators of rechters. Slachtoffers kunnen vervolgens geen kant uit en zitten vaak volstrekt vast in het zorgaanbod en het familierecht. Ook binnen werkrelaties zien de meeste betrokkenen (collega’s, leidinggevenden) alleen de buitenkant: een verward en ‘labiel’ slachtoffer en een charmante dader. Vaak krijgen juist slachtoffers terug dat ze hulp nodig hebben of iets aan hun opstelling moeten doen of wordt er ingezet op bemiddeling.
Ervaringen van slachtoffers
Dwingende controle is lastig te verwoorden. Sommige slachtoffers is het gelukt het verborgen karakter ervan weer te geven en bieden een inkijkje in hun dagelijkse realiteit. Op de website van Het Verdwenen Zelf voor slachtoffers staan honderden artikelen, gerubriceerd naar de relatie met de dader, waaruit de dagelijkse praktijk voor deze slachtoffers zichtbaar wordt.
Copyright © 2024-2025 Iris Koops. Alle rechten voorbehouden